BOZKURT, Mahmut Esat
Mahmut Esat
Bozkurt (1892; Kuşadası - 21 Aralık 1943; İstanbul) Atatürk'ün yakın çalışma arkadaşlarından ve
döneminin genç Türkiye'nin hukuki temellerinin atılmasında büyük katkılarda
bulunmuş bir devlet adamıdır.
1892'de o
dönemde İzmir'e
bağlı bir kaza olan Kuşadası'nda doğdu. Babası Kuşadası'nın ileri gelen
ailelerinden Hacımahmutoğulları’ndan
Hasan Bey’dir. İki yıl İzmir İdadisi'nde okuduktan
sonra, II. Abdülhamit yönetimine karşı mücadeleye katılan
dayısı Ubeydullah Efendi ile birlikte İstanbul'a
gitti.
1911'de İstanbul Hukuk Mektebi'nden
mezun olan Mahmut Esat Bozkurt, İsviçre'de
Lozan ve Freiburg üniversitelerinde
öğrenim gördü ve kapitülasyonlar konusunda doktora yaptı. İzmir'in Yunanlılar
tarafından işgalinden sonra Kurtuluş Savaşı'na katılmak üzere yurda döndü ve Ege
Bölgesi'nde Kuva-yi Milliye teşkilatının içinde yer alarak,
önemli yararlıklar gösterdi.
TBMM
1. Döneminde İzmir'den milletvekili olarak Meclis'e girdi. Meclis'te Anayasa Komisyonu ve Dışişleri Komisyonu'nda
çalıştı. 12 Temmuz 1922'de Rauf Bey'in (Rauf Orbay)
başkanı olduğu IV. İcra Vekilleri Heyeti'nde (12 Temmuz 1922 - 4 Ağustos 1923) İktisat Vekilliği'ne
seçildi.
11 Ağustos
1923'de başlayan TBMM 2. Dönem'de İzmir'den
tekrar milletvekili seçildi. Ali Fethi Bey'in (Ali
Fethi Okyar) başkanlığında kurulan V. İcra Vekilleri Heyeti'nde (14 Ağustos
1923-27 Kasım 1923), ikinci kez İktisat Vekilliği'ne seçildi. (O dönemde her
bir kabine üyesi ayrı ayrı TBMM oylamasından geçmekteydi.)
20 Nisan
1924'te kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu'nun (Anayasa)
hazırlayıcıları arasında yer alan Mahmut Esat Bozkurt, 22 Kasım 1924'de Ali
Fethi Bey'in 3. hükümetinde Adliye Vekilliği'ne atandı. 5
Kasım 1925'te Ankara Hukuk Mektebi'nin açılmasında büyük
payı oldu.
Bozkurt, 3. ve
4. İsmet İnönü Hükümetlerinde (4.
Hükümet ve 5. Hükümet; 3 Mart 1925 - 1 Kasım 1927) de Adliye Vekili
olarak görev yaptı. Türk Medeni Kanunu (17 Şubat 1926), Türk Ceza Kanunu (1 Mart 1926), Kabotaj
Kanunu (19 Nisan 1926), Borçlar Kanunu (22 Nisan 1926),
Ticaret Kanunu (29 Mayıs 1926),
Hukuk Muhakemeleri
Usulü Kanunu (18 Haziran 1926) gibi Türkiye Cumhuriyeti hukuk sisteminin
temel yasaları, Mahmut Esat Bozkurt'un Adliye Vekilliği döneminde hazırlandı ve
yürürlüğe girdi.
Cumhuriyet
tarihinde Bozkurt-Lotus vakası
olarak adlandırılan, Bozkurt adlı Türk gemisiyle Lotus adlı Fransız
gemisinin 2 Ağustos 1926'da Ege Denizli'de çarpışması nedeniyle iki ülke arasında
çıkan anlaşmazlıkta Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti'ni Lahey
Uluslararası Adalet Divanı'nda temsil etti. (1927). Bu dava, tarihçiler
tarafından, Türk hukukunun ve adalet örgütünün kapitülasyonlar dönemini geride
bırakarak insan ve egemenlik haklarına dayalı çağdaş hukuk düzeyine
yükseldiğinin bir simgesi olarak değerlendirilmektedir.
1934'te Soyadı
Kanunu'nun yürürlüğe girmesiyle “Bozkurt” soyadını alan Mahmut Esat Bey, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi
ve Ankara Üniversitesi
Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde Anayasa ve Devletler Hukuku profesörlüğü
de yaptı. (Bozkurt soyadını Esat beye bizzat M.Kemal Atatürk vermiştir.)
21 Aralık
1943'te beyin kanaması sonucu İstanbul'da ölen Mahmut Esat Bozkurt, TBMM'de 1.
Dönemden ölümüne kadar sürekli İzmir Milletvekili olarak görev yaptı.
Bozkurt'un
1926 yılında kaleme almış olduğu Medeni Kanun Genel Gerekçesi'nin (Esbabı
Mucibe Layihası), 2001 TBMM'sinde sebebiyet verdiği tartışmalar nedeniyle ismi
bir kez daha gündemde yer etmiştir.
Başlıca eserleri
Lotus Davasında Türkiye-Fransa
Müdafaaları (1927)
Türk İhtilalinde Vatan Müdafaası
(1934)
Türk Köylü ve İşçilerinin Hakları
(1939)
Devletlerarası Hak (1940)
Atatürk İhtilali (1940)
Aksak Timur'un Devlet Politikası
(1943)
Masonlar Dinleyiniz!
Hazırlayan: 431 Mehmet ŞİMŞEK, 10-E
Kaynak:
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder